Analizując stan wdrożenia naturowego programu ochrony, zbadaliśmy, jak wygląda ten problem w gminach powiatu szczycieńskiego. Aby dokładniej przyjrzeć się temu zagadnieniu, zadaliśmy kilka kluczowych pytań osobom, które stoją na co dzień na straży przestrzegania postanowień dyrektyw unijnych. Z jakimi problemami borykają się gminy, wydając np. pozwolenia na budowę na obszarach objętych Naturą 2000?
Jak powszechnie wiadomo, od 2004 roku w naszym kraju trwają prace nad zorganizowaniem Systemu Natura i są one niestety nadal dalekie od zakończenia. Polska nie wywiązuje się z realizacji programu i jest chyba jednym z najbardziej niezdyscyplinowanych członków UE w tym zakresie. Pracownicy gmin i innych instytucji związanych z użytkowaniem środowiska są nastawieni sceptycznie do tematu Natury 2000. Jakie wątpliwości i czym spowodowane mają nasi urzędnicy?
Plany zagospodarowania przestrzennego
Metody ochrony w sieci Natura 2000 wymagają wkomponowania jej w system planowania i zagospodarowania przestrzennego na poszczególnych szczeblach administracji państwowej. Istnienie obszaru Natura 2000 w granicach gminy powinno być obligatoryjnie uwzględnione w sporządzanym przez samorząd tzw. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, wytyczającym kierunki polityki przestrzennej gminy i wiążącym dla jej organów przy sporządzaniu planów miejscowych.
Obecnie gminy w naszym powiecie nie posiadają planów zagospodarowania przestrzennego obejmujących szczegółowe wytyczne dotyczące terenów naturowych. Obowiązujące dokumenty, zazwyczaj miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, były sporządzane przed wprowadzeniem obszarów ochronnych. Każdy proces inwestycyjny, jak mówi Jan Lisiewski z urzędu Gminy Świętajno, która w ok. 80% leży w OSO Puszczy Napiwodzko – Ramuckiej, wymaga indywidualnej analizy i uruchamiania postępowania oceny oddziaływania na środowisko. Powoduje to znaczne wydłużenie procesu wydania decyzji o pozwoleniu na budowę. Na przykład Gmina Szczytno, której 25% powierzchni jest chronione dyrektywami unijnymi może się pochwalić planem zagospodarowania przestrzennego obejmującym chronione tereny w miejscowości Szczycionek. Zatem jeśli chodzi o uzyskiwanie pozwoleń na inwestycje w obszarach Natura 2000 ważne jest, by gminy opracowały jak najszybciej aktualne plany zagospodarowania przestrzennego. W znacznym stopniu skróciłoby to tryb załatwiania sprawy. Obecnie procedura ta trwa nawet do 6 miesięcy.
Strategie, programy i zagospodarowanie turystyczne
Nieobowiązkowe, lecz często opracowywane w gminach i powiatach lokalne strategie rozwoju są planami i programami, mogącymi wpływać na ustanawiane na terenie tych jednostek obszary Natura 2000. Strategia powiatu szczycieńskiego wspomina tylko o sieci, ale wchodzące w jego skład gminy posiadają tzw. programy ochrony środowiska, które są obecnie aktualizowane pod kątem wymagań UE.
Zgodnie z opinią Jana Lisiewskiego, obszary naturowe są magnesem dla gości planujących odpoczynek w naszych okolicach. Obecność dziewiczych obszarów, które mają znaczenie w skali europejskiej, stanowi dobrą reklamę dla regionu i zachęca turystów do odwiedzania tych miejsc.
Rolnictwo na terenie gmin powiatu szczycieńskiego
a dyrektywy unijne
Włączenie obszaru do sieci Natura 2000 umożliwia rolnikom korzystanie z programów rolnośrodowiskowych, które stanowią formę wynagrodzenia za podejmowanie się różnych działań na rzecz ochrony środowiska. W latach 2004 – 2006, zgodnie z tym, co mówi kierownik szczycieńskiego oddziału Agencji Rozwoju Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa – Leszek Mielczarek, rolnicy gospodarujący na obszarach Natura 2000 mogli się ubiegać o specjalne dofinansowanie – 20% wyższe, niż gospodarze spoza Natury. Ponadto kierownik Mielczarek zachęca rolników do udziału w programie dotyczącym sieci ekologicznej w latach następnych, gdyż agencja uruchamia specjalny program – NATURA 2000, dzięki któremu rolnicy prowadzący gospodarstwa ekologiczne i ograniczeni przepisami unijnymi dostaną w ramach tego spore rekompensaty i ulgi finansowe.
Podsumowanie
Gminy powiatu szczycieńskiego realizują na bieżąco program Natura 2000. Chociaż urzędnicy narzekają na brak szczegółowych wytycznych co do stosowania zaleceń dyrektyw unijnych, walory przyrodnicze szczycieńskich Obszarów Specjalnej Ochrony są utrzymywane we właściwym stanie. Opóźnienia we wdrażaniu sieci pojawiają się na szczeblu ministerialnym. Brakuje przede wszystkim planów ochrony, do sporządzenia których są zobowiązani zarządcy obszarów Natura 2000.
Z dużą dozą zwątpienia do programu Natura 2000 podchodzą rolnicy. Utrudnienia wiążą się w tym przypadku przede wszystkim z hodowlą zwierząt i rozbudową infrastruktury, w przypadku których wymagane są specjalne zezwolenia i projekty dostosowawcze, np. budowa płyt obornikowych i zbiorników na gnojowicę. Szczególnymi względami cieszy się natomiast dofinansowywane rolnictwo ekologiczne, m.in. uprawa ziemi i agroturystyka.
Anna Boruszewska